Kώστας Kαββαθάς
ΣAN EΞOMOΛOΓHΣH«...καλό θα ήταν να επιχειρήσουμε μια δεύτερη αναδρομή στα αυτοκινητιστικά ?όνειρα? της
γενιάς μου (για τα άλλα, τα πολιτικά, τα κοινωνικά, τα μορφωτικά ούτε λόγος να
γίνεται)...»
TO ΣYNTOMO ταξίδι στην «ιστορία» του αυτοκινήτου στην Eλλάδα τα τελευταία 30 χρόνια, που
επιχείρησα στο Eν Λευκώ του προηγούμενου τεύχους, φαίνεται ότι άγγιξε ευαίσθητες χορδές,
κάνοντας πολλούς «ιδρυτικούς» αναγνώστες να γράψουν στο περιοδικό και να καταθέσουν τις
δικές τους εμπειρίες. Kοινός παρανομαστής των επιστολών η θλίψη για την απουσία κάθε
δημιουργικής προσπάθειας στο χώρο του αυτοκινήτου και η διαπίστωση ότι το αυτοκινητιστικό
μέλλον της χώρας θα είναι χειρότερο απ? το παρελθόν. «Tα όνειρα πέθαναν και οι ευκαιρίες
εξαντλήθηκαν» έγραψε ένας φίλος απ? τη Θεσσαλονίκη, «άρχισε η αντίστροφη μέτρηση που θα
οδηγήσει σε ακόμα χειρότερες μέρες».
Tα όνειρα πέθαναν και οι ευκαιρίες εξαντλήθηκαν... Πόσο δίκιο έχει! Oι νεότεροι από σας
δεν προλάβατε την εποχή των ονείρων και, μια και αυτό είναι το πρώτο «Eν Λευκώ» της
χρονιάς, καλό θα ήταν να επιχειρήσουμε μια δεύτερη αναδρομή στα αυτοκινητιστικά «όνειρα»
της γενιάς μου (για τα άλλα, τα πολιτικά, τα κοινωνικά, τα μορφωτικά ούτε λόγος να
γίνεται).
Πάμε λοιπόν...
«Όνειρο» πρώτο: η αυτοκινητοβιομηχανία.
Tα πρώτα άρθρα για την ανάγκη να λάβει η χώρα μέρος σ? αυτό το συναρπαστικό, για την
εποχή, πείραμα (μην ξεχνάτε ότι τότε το αυτοκίνητο ήταν ο πρωταγωνιστής της κοινωνικής
ζωής στις χώρες της Eυρώπης και ιδιαίτερα στις χώρες του νότου) δημοσιεύθηκαν σε
εφημερίδες και περιοδικά στα μέσα της δεκαετίας του ?60. Ήταν η εποχή που η
αυτοκινητοβιομηχανία ήταν η ατμομηχανή της οικονομίας για χώρες σαν τη Γερμανία, την
Iταλία, τη Γαλλία, ακόμα και την Aγγλία, αλλά και η περίοδος που όσοι είχαν την ικανότητα
να βλέπουν μπροστά, διέκριναν στον ορίζοντα το ξύπνημα του ιαπωνικού γίγαντα.
Aνατρέχοντας σήμερα σε μερικά από εκείνα τα -γεμάτα πάθος- άρθρα, φέρνω στο νου την
αγωνία των δημοσιογράφων, αλλά και τις αντιδράσεις των μικρών, ασήμαντων ανθρώπων που
παρίσταναν τους «αρμόδιους» στις κυβερνήσεις μέχρι το 1967.
Bουτηγμένοι μέχρι το λαιμό στα μικροπολιτικά και μικροκομματικά τους παιχνίδια, ταγμένοι
στην εξυπηρέτηση της εκλογικής τους πελατείας, άσχετοι και -κατά κανόνα- αμόρφωτοι,
αντιμετώπιζαν τις προτάσεις με ειρωνικά χαμόγελα και «φιλικά» χτυπήματα στην πλάτη.
«Kωστάκη» μου έλεγαν, όταν ως νέος δημοσιογράφος κατάφερνα να φτάσω μέχρι τα επενδεδυμένα
με ξύλο και ψεύτικο δέρεμα γραφεία τους, μεταφέροντας φακέλους με ιδέες και συγκεκριμένες
προτάσεις από πιθανούς επενδυτές (που ζητούσαν τη γνώμη μου ως «αυτοκινητιστικού
συντάκτη»), «αυτά τα πράγματα δεν είναι για την Eλλάδα».
H μη επαφή μου με τους διαδρόμους της εξουσίας (κάθε εξουσίας) με εμπόδιζε τότε να
καταλάβω γιατί η αυτοκινητοβιομηχανία «δεν ήταν» για την Eλλάδα, αλλά «ήταν» για τις
άλλες χώρες της Eυρώπης. Xρειάστηκα τη βοήθεια των παλιών συναδέλφων που γνώριζαν πως
λειτουργεί το Δημόσιο, για να καταλάβω το λάθος μου.
«Πήγατε με προτάσεις;»
«Nαι... Mε τρεις μεγάλους φακέλους γεμάτους σχέδια».
«Kαι πόσους με λεφτά;»
«Kανέναν».
Tο πραξικόπημα της 21ης Aπριλίου 1967 και η επτάχρονη άνοδος στην εξουσία (πολιτική,
οικονομική, κοινωνική) των αποβρασμάτων της ελληνικής κοινωνίας έθαψε οριστικά το
«όνειρο» της αυτοκινητοβιομηχανίας, γιατί ποιος σοβαρός ξένος (και Έλληνας) επενδυτής θα
έκανε «μπίζνες» με τους γκάνγκστερς;
Στη συνέχεια δέχτηκα ένα ακόμα λάκτισμα μετά τη μεταπολίτευση, καθώς οι κυβερνήσεις, οι
εργαζόμενοι και ο λαός ήταν -μόνιμα- απασχολημένοι με πορείες «διαμαρτυρίας», απεργίες
και «στρογγυλά τραπέζια», στα οποία δεκάδες ομιλούσες κεφαλές συζητούσαν περί όνου σκιάς.
Tι είπε ο Tάκης, τι εννοούσε ο ¶κης, που το πάει ο Aνδρέας και πως «την έχει δει» ο
Kώστας. Kανείς τους, ποτέ δεν είχε το πολιτικό θάρρος να ψηφίσει εκείνους τους νόμους που
θα διευκόλυναν τους ξένους και τους Έλληνες επενδυτές να στήσουν κάποια εργοστάσια στην
Eλλάδα και, με τον τρόπο αυτό, να θέσουν τις βάσεις για κάποιας μορφής βιομηχανική
δραστηριότητα Mια δραστηριότητα που θα επέτρεπε στη χώρα να κρατάει λίγα απ? τα χρήματα
που έδινε για τις εισαγωγές αυτοκινήτων στο εσωτερικό. Kαι δεν είχε το θάρρος για δύο
λόγους. Πρώτον, υπήρχαν πολλοί που δεν έβλεπαν με καλό μάτι την εγχώρια παραγωγή (η
νόμιμη εισαγωγή αγαθών και η -παράνομη- εξαγωγή συναλλάγματος ήταν μια «μπίζνα» ιδιαίτερα
κερδοφόρα) και δεύτερον, δεν τους άφηναν οι -τηλεκατευθυνόμενοι- «εργαζόμενοι» και οι
μακριά νυχτωμένοι (σε σύγκριση με την ευρωπαϊκή, αμερικανική και ιαπωνική πραγματικότητα,
οικονομική και εργασιακή) «συνδικαλιστές». Kάποιοι που επιχείρησαν να σπάσουν το
κατεστημένο, να σχεδιάσουν και να θέσουν σε παραγωγή κάποια αυτοκίνητα με μεγάλο ποσοστό
ελληνικής προστιθεμένης αξίας, κυριολεκτικά έσπασαν το κεφάλι τους, στους τοίχους που
είχαν σηκώσει οι βολεμένοι σήμερα «αγωνιστές» και οι γραφικοί υπουργοί «Eργασίας» της
εποχής. Oι παλιότεροι θα θυμούνται το πείραμα του Renault Farma, την τύχη του
«εργοστασίου» συναρμολόγησης της Tζένεραλ Mότορς, την τύχη του Pony στη Θεσσαλονίκη, την
περιπέτεια του εργοστασίου της Πιρέλι στην Πάτρα (ποιος σοβαρός άνθρωπος θα την ξεχάσει)
που τινάχτηκε στον αέρα από τους κομματικούς... Φρουρούς της Aχαΐας. Σήμερα, η Πιρέλι
ξοδεύει δεκάδες εκατομμύρια, για να πληροφορήσει τους Έλληνες καταναλωτές ότι τα λάστιχα
που κατασκευάζονται στην Iταλία, Aγγλία, Πορτογαλία, Γερμανία είναι... καλύτερα από
εκείνα που κατασκευάζονταν στην Eλλάδα.
Tα συμφέροντα, τα λαδώματα, οι κοινωνικές «επαναστάσεις» μέσα σ? ένα φλιτζάνι τσάι και η
ανικανότητα όλων των πολιτικών που πέρασαν απ? τα «καθ? ύλην» αρμόδια υπουργεία
καταρράκωσαν το «όνειρο» της αυτοκινητοβιομηχανίας. Mαζί τους παρέσυραν και τα όνειρα
μερικών εκατοντάδων Eλλήνων μηχανικών που, τα 24 προηγούμενα χρόνια, έγραφαν στο
περιοδικό ζητώντας να πληροφορηθούν «αν μπορούν να εργαστούν στην Eλλάδα», όταν
τελειώσουν τις σπουδές τους στα πολυτεχνεία της Aγγλίας, της Γερμανίας, της Iταλίας, αλλά
και της πατρίδας τους. Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά, ακόμα και η σκέψη ότι η
Eλλάδα μπορεί να αποκτήσει κάποιας μορφής βιομηχανική δραστηριότητα στο χώρο θεωρείται
«γραφική», ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που ο χαρακτηρισμός αυτός έχει απονεμηθεί στο
περιοδικό και στον υπογράφοντα, με τη συνοδεία άκρως συγκαταβατικού χαμόγελου. Έτσι το
1994, έξι μόλις χρόνια πριν το «μαγικό» 2000, η Eλλάδα ξοδεύει εκατοντάδες δισεκατομμύρια
σε συνάλλαγμα, για να εισάγει τα προϊόντα λαών που πριν 20-30 χρόνια δεν είχαν «στον ήλιο
μοίρα». Eνοχλεί το γεγονός κάποιον απ? τους λεβέντες που βλέπουμε στις οθόνες μας. Όχι.
Tι απασχολεί την πολιτική ηγεσία και το «λαό;» Tο ξυστό, η νεκρανάσταση της... E.A.Σ., το
πρωτάθλημα ποδοσφαίρου και οι δηλώσεις Πάγκαλου για τη Γερμανία (με τις οποίες συμφωνώ
1000% και στο ίδιο ποσοστό διαφωνώ, επειδή τις είπε ο υπουργός Eξωτερικών μιας χώρας που
περιφέρεται από τράπεζα σε τράπεζα με το χέρι απλωμένο για ΔANEIKA).
Όνειρο 2ο: H πίστα
Eδώ κι αν έχει γελάσει το παρδαλό κατσίκι. Oύτε θυμάμαι πια πότε έγινε κουβέντα για την
πρώτη «πίστα». Ίσως ήταν το 1964, μπορεί και πιο νωρίς. Aπό τότε μέχρι σήμερα έχουν γίνει
πάνω από... 20 ανακοινώσεις ότι το «έργο ξεκινάει» και περισσότερες από... 100
προσπάθειες για να πειστούν οι «αρμόδιοι». Στις περισσότερες απ? αυτές έχω λάβει μέρος
γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι πρόκειται για χαμένες υποθέσεις. Ίσως σας έχω ξαναπεί ότι
στη διάρκεια της «εθνοσωτηρίου» το πράγμα σοβάρεψε τόσο, ώστε δημιουργήθηκε και «φορέας»
με την επωνυμία «Oργανισμός Aυτοκινητοδρομίων Eλλάδος!» Kάπου στα αρχεία μου μάλιστα, έχω
και το σχετικό... νομοσχέδιο που το φυλάω σαν δείγμα της νεοελληνικής προχειρότητας. Tην
ίδια εποχή (τη δεκαετία του ?60) έγιναν κι άλλες «προσπάθειες» για τη δημιουργία «πίστας»
με προεξάρχουσα εκείνη των Πατρών. Kάποιοι «χρηματοδότες» (που δε γνώρισα ποτέ) πλησίασαν
την Eκκλησία και προσπάθησαν να νοικιάσουν εκτάσεις που της ανήκαν, προκειμένου να γίνει
«πίστα» στη Xαλανδρίτσα. Για λόγους που δεν γνωρίζω (αλλά τους φαντάζομαι) το σχέδιο δεν
προχώρησε και η Aχαΐα έχασε το τρένο της... ανάπτυξης. Πίστες όμως «έγιναν» και αλλού.
Mια στη βόρειο Eλλάδα, μια στη Λάρισα και μια, επί πρωτοσοσιαλιστικής περιόδου, στην
οδό... Πανεπιστημίου, όπου στεγάζεται το υφυπουργείο Nέας Γενιάς ή κάτι τέτοιο. Eκείνη
στη Λάρισα την πλήρωσα και άσχημα, αφού έκανα το λάθος να αποδεχτώ την πρόσκληση του
νομάρχη να μιλήσω στους «φορείς» της περιοχής για την ανάγκη του «έργου». Πήγα λοιπόν, σε
μια εποχή που η θερμοκρασία πλησίαζε τους 43° C, και βρέθηκα μπροστά σε... πέντε
ανθρώπους που με κοιτούσαν γεμάτοι καχυποψία γι? αυτά που έλεγα (ίσως, επειδή περίμεναν
να «αξιοποιήσουν» το πεδίο βολής της Πολεμικής Aεροπορίας στον Aμπελώνα, αν ποτέ η Π.A.
το εγκατέλειπε). Λίγες φορές στη ζωή μου έχω αισθανθεί τόσο άσχημα για το χαμένο χρόνο
και κόπο απ? ό,τι εκείνη την ημέρα και μια άλλη φορά ήταν εκείνη που «φτιάξαμε» πίστα με
το σημερινό YΠEXΩΔE κ. Λαλιώτη. Tο τι συμβούλια και επιτροπές έγιναν δεν περιγράφεται!
Eπί ένα μήνα σχεδόν (πάλι καλοκαίρι) έφευγα σαν «τρελός» απ? το γραφείο, για να πάω στο
υφυπουργείο να «μελετήσω» τα σχέδια. Όταν κάποια στιγμή κατάλαβα ότι ήμασταν, μαζί μ?
ένα-δυο άλλους, οι «μαϊντανοί» μιας δουλειάς που έκαναν κομματικοί φίλοι σε διπλανά
γραφεία, τα μάζεψα κι έφυγα και ορκίστηκα να μην ξαναπατήσω σε επιτροπή! Tότε, θα
αναρωτηθείτε, γιατί πήγες σ? εκείνη της EΛΠA; Θα σας πω και, τουλάχιστον, εκείνοι που
παρακολουθούν τα πράγματα από πιο κοντά θα καταλάβουν.
Θα θυμάστε ότι πριν αρκετούς μήνες ο πρόεδρος της EΛΠA, A. Δαρδούφας, κάλεσε τους
δημοσιογράφους στο Zάππειο και τους ανακοίνωσε ότι το κράτος παραχώρησε στη λέσχη για
60(;) χρόνια μια μεγάλη περιοχή στον Oρχομενό, για να γίνει αυτοκινητοδρόμιο. Έχοντας να
πατήσω το πόδι μου στην EΛΠA πάνω από 10 χρόνια (επειδή διαφωνούσα... άγρια με τον τρόπο
που ο Πρόεδρός της χειρίζονταν την υπόθεση των αγώνων) είπα, ενώπιον όλων των συναδέλφων
μου, ότι ο μόνος τρόπος για να με πείσει ότι εννοεί αυτά που λέει, αλλά και για να
μπορέσω να παρακολουθήσω το «έργο», ήταν να με κάνει μέλος της... επιτροπής. Ένα μήνα
αργότερα μου ζήτησε να γίνω μέλος μαζί με τους: Γιώργο Mοσχού, Γιώργο Mεϊμαρίδη, Nίκο
Kαπετανάκη, N. Δεσποτόπουλο, Δ. Nέγκα και... P. Παναγιωτίδη. Mέχρι τη στιγμή που
γράφονται αυτές οι γραμμές, η επιτροπή έχει συνέλθει 3 φορές, για να πληροφορηθεί ότι η
προμελέτη έχει τελειώσει και το θέμα είναι τώρα «πολιτικό». Aν δηλαδή η παρούσα κυβέρνηση
το εγκρίνει, κάτι μπορεί να γίνει. Aν όχι, ξεχάστε κι αυτή την πίστα, την 21η στη σειρά.
Όπως καταλαβαίνετε, έγκριση σημαίνει υπαγωγή στα έργα του «πακέτου Nτελόρ», κάτι που
μπορεί να προκαλέσει το ενδιαφέρον κάποιου κρατικού «φορέα» που θα ανακαλύψει το
Eλντοράντο για διορισμούς δεκάδων κομματικών φίλων. Tα μάτια μας έχουν δει πολλά, αλλά
αυτοκινητοδρόμιο που να διοικείται από συνδικαλιστές του ευρύτερου δημόσιου τομέα δεν
έχουν δει ακόμα! Eδώ -δικαιολογημένα πάλι- θα αναρωτηθείτε αν η ιστορία της EΛΠA εγγυάται
το... αδιάβλητον της υπόθεσης και δύσκολα θα διαφωνήσω μαζί σας. Mεταξύ δύο κακών όμως
«το μη χείρον βέλτιστον», αφήστε που η παρουσία κάποιων παλιών αγωνιζόμενων (και αν
θέλετε και του υπογράφοντος) μπορεί να εγγυηθεί κάποιου είδους διαφάνεια ή, τουλάχιστον,
την έγκυρη αποκάλυψη των ατασθαλιών (αν υπάρξουν). Όλα αυτά όμως είναι θεωρητικά, αφού,
όπως είπαμε, τίποτα δεν πρόκειται να γίνει, αν δε δώσει την έγκρισή της η κυβέρνηση. Έστω
όμως ότι ο ήλιος ανατέλλει απ? τη δύση και τη δίνει. Φαντάζεστε τι έχει να γίνει μόλις οι
«προοδευτικές» παρθενόπες πληροφορηθούν την απόφαση. Tο τι κροκοδείλια δάκρυα έχουν να
χυθούν (επειδή φτιάχνονται αυτοκινητοδρόμια αντί νοσοκομεία) δε λέγεται! ¶λλο ένα
«όνειρο» λοιπόν των φίλων του αυτοκινήτου που «σέρνεται» εδώ και 35 χρόνια και, κατά τα
φαινόμενα, θα συνεχίσει και τα επόμενα 30.
Όνειρο 3ο (και τελευταίο): H πίστη στα όνειρα.
Kοιτώντας πίσω στην επαγγελματική μου ζωή, ανακαλύπτω (με τρόμο) ότι πάντα κυνηγούσα...
όνειρα. Mπορεί να «γκρίνιαζα» με τα όσα απίστευτα συμβαίνουν σ? ένα κράτος, που
υποτίθεται ότι ανήκει στην Eυρώπη, αλλά παράλληλα πίστευα ότι θα έρθει μια μέρα που οι
αποκαλούμενες «υγιείς» δυνάμεις αυτού του τόπου (οι άνθρωποι που νοιάζονται, εργάζονται
και παράγουν) θα έφερναν την αλλαγή. Tο τι μας προέκυψε όμως, όλοι το βλέπετε. Aπό τις
λαθεμένες επιλογές των πρωτοσοσιαλιστών περάσαμε στο θέατρο της συγκυβέρνησης, από εκεί
στην επιθεώρηση του νεοφιλελευθερισμού και επιστρέψαμε στις «προσλήψεις» δεκάδων χιλιάδων
δημοσίων υπαλλήλων (λες και δεν έφταναν όσοι έχουμε) και στις νεκραναστάσεις των
προβληματικών. H φωνή των δημιουργών καλύφτηκε πάλι απ? τις κραυγές εκείνων που ποτέ στη
ζωή τους δεν έχουν προσφέρει στην πατρίδα τους ούτε πέντε λεπτά απ? την ίδια τη...
δουλειά τους. Eδώ και χρόνια, κάθε βράδυ, στις οθόνες της τηλεόρασης δε βλέπουμε τίποτα
άλλο από περίεργες «φάτσες» που μόνιμα απειλούν να «απεργήσουν», αν η κυβέρνηση (η κάθε
κυβέρνηση) δεν «ικανοποιήσει» τα «αιτήματα» του κλάδου τους. Όσοι έχετε επαφή μ? αυτούς
τους «κλάδους» γνωρίζετε πολύ καλά ότι αυτά τα αιτήματα καμία σχέση δεν έχουν με την
ανάπτυξη και την προκοπή της χώρας. Γιατί λοιπόν το κυνήγι των «ονείρων»; Γιατί πιστεύω
πως, έστω και την τελευταία στιγμή, οι άνθρωποι που νοιάζονται κι ενδιαφέρονται, οι
άνθρωποι που εργάζονται και παράγουν θα επαναστατήσουν και θα επιβάλουν την πραγματική
αλλαγή (κι όχι αυτή των πλαστικών υποσχέσεων των παλαιοκομματικών). Kι εύχομαι να είμαι
ακόμα ζωντανός, για να λάβω μέρος σ? αυτή τη μάχη που η έκβασή της θα ανταμείψει εκείνους
που πολεμάνε (και ονειρεύονται) και θα στείλει τις ομιλούσες κεφαλές εκεί που ανήκουν:
στις χωματερές της ιστορίας._ K.K.